Wat betekent veiligheid voor jou?

Hoe vaak komen we deze zin tegenwoordig tegen? Alle verhalen over grensoverschrijdend gedrag. Een oorlog die erg dichtbij komt. Mensen die op de vlucht zijn voor gevaar. En ga zomaar door.

En wat is veiligheid dan? Het is in feite een abstract begrip waar vele interpretaties aan gegeven kunnen worden.

Er zijn vele vormen van veiligheid, o.a.:

• Sociale veiligheid
• Psychologische veiligheid
• Fysieke veiligheid

Ik wil voor nu graag de psychologische veiligheid eruit halen. Ik werk veel met teams in de zorg en in die teams is er vaak spraken van een gevoel van onveiligheid. Mede door de komst van ‘zelfsturende- of zelforganiserende- of zelfstandige teams, zijn veel teams aan hun lot overgelaten. Onderling is er een stroming op gang gekomen van de recht van de sterkste. Want een groep mensen gaat altijd op zoek naar de grens, op zoek naar leiderschap, want een groep mensen waar dan ook, moet overleven. Dit heeft in veel teams ervoor gezorgd dat iedereen op zijn hoede is. Bang om anderen voor het hoofd te stoten. Bang om de kop boven het maaiveld uit te steken. Bang om slachtoffer te worden van denkbeeldige of reële represailles. Teamleden houden zich op de vlakte en durven geen vernieuwingen meer aan te gaan. Iedereen gaat op de automatische piloot. Daar is in management denken zelfs een speciale term voor bedacht: “de Abilene – paradox”. Dit verwijst naar een verschijnsel dat in de sociale psychologie bekendstaat als groepsconformisme. Mensen houden hun mond omdat ze zich om wat voor reden dan ook maar niet veilig voelen om tegen de heersende mening in te gaan.

Binnen de zorg is dit een groot verschijnsel aan het worden. Vanwege de toenemende werkdruk, regeldruk en sociale druk kunnen zorgprofessionals zich niet meer veilig voelen in hun werk. En daar heeft de verkapte bezuiniging van zelforganisatie stevig aan meegewerkt. Let wel, ik heb het hier over teams in de intramurale setting. Ambulante zorg of thuiszorg is een ander soortige zorg waarin zorgprofessionals veelal individueel werken.

Maar binnen teams doet zich nog een vreemd fenomeen voor: zij kunnen worden gegijzeld (theorie van Kohlrieser) door een autoritaire leidinggevende of door een dominant teamlid, met eigen aannames, speculaties en persoonlijke interpretaties van mensen. Ze vergeten daardoor het beste uit zichzelf te halen. Het vertrouwen is ver te zoeken.

In mijn coachpraktijk spreek ik veel zorgprofessionals die moeite hebben met zelfvertrouwen. Zelfvertrouwen verwijst naar geloof in eigen kunnen. Door de huidige omstandigheden in zorgland wordt dit ondermijnt. Mensen voelen steeds minder vrijheid in het werk en gek genoeg willen ze anderzijds steeds meer kaders en aangegeven grenzen. Door de gesprekken die we voeren en de methodes die ik gebruik, leren zorgprofessionals wat hen te doen staat, voor welke taak ze staan en wat het belangrijkste is in hun werk. Ze kunnen weer aan de slag doordat ze weten dat ze een verschil kunnen maken in hun teams.